არსებობს კი "პოსტპატრისტიკული" თეოლოგია?

ნავპაკტოსის მიტროპოლიტი იეროთეოსი (ვლახოსი)

მართლმადიდებელი ეკლესიის თეოლოგია საწინასწარმეტყველო (prophetic), სამოციქულო, პატრისტიკული თეოლოგიაა და, ამიტომ, ვერ მიიღებს სხვა, ისეთ ტერმინებს, როგორებიცაა პოსტ-პროფეტიკული, პოსტ-სამოციქულო, პოსტ-პატრისტიკული და, რა თქმა უნდა, პოსტ-ორთოდოქსული. ჩვეულებრივ, ამგვარი ტერმინოლოგიით სხვადასხვა სეკულარული ტენდენციებია აღჭურვილი, როგორიცაა, მაგალითად, სხვაობა მოდერნულსა და პოსტ-მოდერნულ ეპოქებს შორის.

თავიანთი საქმიანობით ეკლესიის მამები მოციქულთა მემკვიდრენი არიან თეოლოგიაში, აქვთ რა ზიარი გამოცხადებითი გამოცდილება. რა თქმა უნდა, ეკლესიის მამებში გამოცხადებითი გამოცდილების შენარჩუნებისას სხვაობაა ერეტიკოსებსა და ქრისტიანთა წინამძღვრებს შორის, რომლებიც თავიანთი დროის ტერმინოლოგიას იყენებდნენ იმავე ტრადიციის გადმოსაცემად, რაც გააჩნდათ თვითონ, ყოველგვარი დამახინჯების გარეშე. დოგმატური ტერმინოლოგია მსოფლიო კრებებით დაინერგა და  გახდა ტრადიციის ნაწილი.  ამდენად, ვერავითარი "ახალი მამა" ვერ შეძლებს გადაახტეს, გვერდი უაროს მას, ან უგულებელყოს ის. ამავე მიზეზით, არ შეგვიძლია პოსტ-პატრისტიკულ თეოლოგიაზე ვისაუბროთ. როცა მართლმადიდებლური თეოლოგიის თანამედროვე ტენდენციებთან გვაქვს საქმე, დაუშვებელია, რომ მას "პოს-პატრისტიკული" ვუწოდოთ, რადგან არანაირი ცვლილება არ არსებობს დოგმატებთან დაკავშირებით.

ე.წ. პოსტ-პატრისტიკული თეოლოგია ალექსი ხომიაკოვთანაა (1804-1860) დაკავშირებული, რომელსაც თავის დროზე დიდი როლი ჰქონდა რუსულ სასულიერო ლიტერატურაში. მასთან დაკავშირებით მოხლოდ ერთ აზრს მოვიყვანთ, რომ, თითქოს, მამები პირველ ათასწლეულში თავიანთი დროის მიხედვით საუბრობდნენ, მხოლოდ მაშინ ჰქონდათ მნიშვნელობა, მოგვიანებით კი სქოლასტიკური თეოლოგია (IX-XII სს.) მოდის და აღემატება პატრისტიკულ თეოლოგიას, შემდგომ კი, როგორც გამოდის, რუსულმა თეოლოგიამ აჯობა წინა ორს (პატრისტიკულს და სქოლასტიკურს). ხომიაკოვის შეცდომას ის იწვევს, რომ მართლმადიდებლობა მჭიდრო კავშირშია კულტურასთან. თუმცა, კულტურა მართლმადიდებლური თეოლოგიდან გამომდინარეობს, საკუთრივ თვითონ როდია კულტურა.

სამაგიეროდ, ალექსი ხომიაკოვის თეორიამ კრახი განიცადა პარიზის რუსული დიასპორის თეოლოგებთან, რის გამოც გვიწევს ახლა საუბარი "პოსტპატრისტიკულ" თეოლოგიაზე.  ხომიაკოვის მეგობარი, ასევე რუსი ფილოსოფოსი კირიევსკი ამბობს: "შეუძლებელია მამათა ფილოსოფიის განახლება იმავე სახით, რაც მათსავე დროში ჰქონდა მას. იგი იმ დროისა და კულტურის კითხვებს პასუხობს, რომელშიც გნვითარდა". მამა იოანე რომანიდისი წერს: "ხომიაკოვი ეთანხმება თავისი მეგობრის დაკვირვებას, რომ საჭიროა რუსულ-ქრისტიანული ფილოსოფიის განვითარება, რომელიც უკვე თანამედროვე საზოგადოების სოციალურ და რელიგიურ საკითხებს გამოეხმაურება".

მამა გიორგი ფლოროვსკი, მხედველობაში აქვს რა ხსენებული თეოლოგია, საუბრობს "მამათა დაბრუნებაზე", რაც "პატრისტიკული საფუძვლების, წყაროების დაბრუნებას" გულისხმობს, და ამ პერსპექტივით იგი აზროვნების ე.წ. ბერძნულ კატეგორიებს ახსენებს, რომელის უარყოფა დაუშვებელია. იგი წერდა: "ქრისტიანული ელინიზმისაგან განდგომა არა პროგრესი, არამედ რეგრესია და, ერთგვარი, ჩიხში მომწყვდევა, საიდანაც სხვა გამოსავალი აღარაა, თუ არა პატრისტიკული დანატოვარი". თუ მამა გიორგი ფლოროვსკის მიდგომას იმ პერსპექტივით არ შევხედავთ, რომ იგი არ იზიარებს რუსი ემიგრანტების აზრს, უსამართლოდაც მოვექცევით მას.

ამასვე აღიარებს მსოფლიო პატრიარქი ბართლომე, რის გამოც მან ვოლოსის სასულიერო აკადემიაში ერთ-ერთ ცნობილ კონფერენციაზე შეხვედრისას განაცხადა, რომ ეკლესიის თეოლოგია არ უარყოფს თანამედროვე კულტურას, იგი წერს: "მომავალი დამოკიდებულია ავთენტურ "პატრისტიკულ" თეოლოგიაზე. არა ნეოპატრისტიკული და პოსტპატრისტიკული, არამედ - საეკლესიო (ecclesiastical) თეოლოგია, რომელიც  "აწმყოსა" და "მყოფადს" შორის ღვთის სასუფევლის ძალით ცოცხლობს".

მართლმადიდებლური თეოლოგია საეკლესიო თეოლოგიაა, ეს არის ხმა ეკლესიისა, მამები საუბრობდნენ და საუბრობენ ამ ენით. სწორედ ამიტომ არ შეიძლება, არსებობდეს "ნეოპატრისტიკული" ან "პოსტ-პატრისტიკული" თეოლოგია, რადგან მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველება საწინასწარმეტყველოა, სამოციქულო, პატრისტიკული და, რაღა თქმა უნდა, საეკლესიო.

(ინგლისურიდან თარგმნა აკაკი ჯოხაძემ)