ნეოპატრისტიკული, პოსტპატრისტიკული და კონტექსტუალური "თეოლოგია"

ნავპაკტოსის მიტროპოლიტი იეროთეოსი (ვლახოსი)

ვინც ბიბლიისა და მამათა ტექსტებს იკვლევს, ამასთანავე აცნობიერებს, რომ მართლმადიდებლური თეოლოგია საღმრთო გამოცხადებაა საუკუნეთა მანძილზე - წინასწარმეტყველთა, მოციქულთა და მათი მემკვიდრე მამების მიერ გადმოცემული.

ამის დახასიათებას ემსახურება ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეს დასაწყისი: "მრავალგზის და მრავალგვარად ელაპარაკებოდა ძველთაგან მამებს ღმერთი, რომელიც ამ უკანასკნელ დღეებში თავისი ძის მიერ გველაპარაკა" (ებრ. 1:1).

ამდენად, ისინი ის ღვთივშთაგონებული წმინდანები არიან, რომელთაც ყოველგვარი ერესისა და დამახინჯებისაგან დასაცავად ჩამოაყალიბეს, გადმოსცეს თავიანთი გამოცდილება სიტყვებით, გადმოსცეს ტერმინებში. ამიტომ, ეს ტერმინები თუ დოგმატები ჩვენი ტრადიციისთვის მნიშვნელოვანი ელემენტები არიანი და ვერავინ შეძლებს მის ხელყოფას ისე, საკუთარი გადარჩენის გზა რომ არ დაკარგოს.

მეთოთხმეტე საუკუნის ისიქასტთა კრებულის (Hesychast Synod) მნიშვნელოვანი ფრაზა  - როგორც ეს მართლმადიდებლობის სინოდიკონშია გამოხატული, - ის არის, რომ ურთიერთმიმართებით "წმინდანთა ღვთივშთაგონებული თეოლოგია და ეკლესიის ღვთივსათნო სინდისი ერთსულოვანია".

წმინდანები გადმოსცემენ არა საკუთარ თეოლოგიას, არამედ აფორმებენ მხოლოდ იმას, რაც განსაკუთრებულად მათ ესაჩუქრათ, რაც პირადად მათ განიცადეს სულიწმინდაში. ამ თვალსაზრისისა და პერსპექტივის გარეშე შეუძლებელია მართლმადიდებლური თეოლოგიის არსებობა; ფაქტობრივად, სერიოზული საფრთხის წინაშე დადგება ხსნის უმთავრეს საფუძველი.

წმ. სიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი პავლე მოციქულის იმ სიტყვების განმარტებისას, - სადაც იგი საკუთარ ამაღლებას აღწერს "ვიდრე მესამედ ცადმდე", ესე იგი "სამოთხეში", "სადაც გამოუთქმელი სიტყვები მოისმინა, რომელთა წარმოთქმის ნებაც არ აქვს ადამიანს" (2 კორინთ. 12:1-4), - ამბობს, რომ ეს სიტყვები ღვთის შეუქმნელი დიდების ბრწყინვალებაა, მისი დიდების ნათელია და მათი "გამოუთქმელობა" მიღებული გამოცდილების სრულყოფილად გამოუხატველობას გულისხმობს, როგორც რაღაც ადამიანური ბუნებისა და ძალის მიღმიერისას.

მამა იოანე რომანიდისი ამ საკითხზე საუბრისას ამბობს, რომ წმინდანებს გამოცხადება "სიტყვებით გამოუთქმელად" ებოძებათ და იმდენად გამოხატავენ მას, რამდენადაც შეუძლიათ, თუმცა უკვე ქმნილი სიტყვებით, ნიშნებითა და სახეებით, ადამიანთა სასწავლებლად ისე, რომ ყოველმა ჩვენგანმა ჩვენივე ფეხით შევძლოთ პირადი ხსნის გზაზე სიარული.

ცხადია, რომ ღვთის გამოცხადება იმ ეპოქის სიტყვებითა და ტერმინებით გადმოიცემა, რა ჟამსაც აღესრულება. გამოცხადება, - როგორც ჭეშმარიტი ღვთისმეტყველნი ცხადყოფენ, მათ შორის გრიგორი ღვთისმეტყველი, - ყველასათვის არაა... ყველასათვის როდია ბოძებული ღვთის შემეცნება... არა ყველასათვის, არამედ მათთვის, ვინც უკვე გამოიცადა, ვისაც კი უცხოვრია ჭვრეტაში, ვინც, სულ მცირე, განწმენდილია სულითა და ხორცით, ან რომელიც ადგას განწმენდის გზას... ".

ეს ღვთისმეტყველნი - განღმრთობილნი - გამოცდილებით იცნობენ ღმერთს; ისინი აღიარებენ და მოწიწებით პატივს-სცემენ "ღვთის ყველა მხილხველს" და ღებულობენ იმ ტერმინებს, რომლებსაც ეს უკანასკნელნი იყენებდნენ.

შესაბამისად, ვისაც, საჭიროების შემთხვევაში, გარკვეული გარეგანი ცვლილებების დადგენა ხელეწიფება, ჭეშმარიტი ემპირიული თეოლოგები არიან, რომელთაც იგივე ტრადიცია უპყრიათ, რაც წინაპარ მამებს გააჩნდათ. დარჩენებს კი გვმართებს დავემორჩილოთ "გამოცდილებით მიღებულს, გაზიარებულს" და ვიხელმძღვანელოთ მათით.

"წმინდა მთის ტომოსში"[1], - გრიგოლ პალამას ამ ნაშრომში, - ნახსენებია, რომ დოგმატები იმათთვისაა ახლობელი, "ვისაც მიღებული აქვს გამოცდილება", ვინც უარყო ფული, ქონება, დიდება ადამიანთა თვალში და მავნე სხეულებრივი სიამოვნებები, ვინც უარყო ყოველივე სახარებისეული ცხოვრებისათვის. ამ უარყოფითა და მორჩილებით მათ დაადასტურეს, რომ ქრისტეს საზომისაკენ მსწრაფი და წმინდა ისიქაზმში ლოცვით მცხოვრები, ღმერთთან მისტიკური ერთობაში შესული, არის თანაზიარი "გონების მიღმიერი საგნებისა".

სწორედ ესენი არიან ეკლესიის ნამდვილი თეოლოგები, რომელთაც თეოლოგიის ჩამოყალიბების პოტენციალი გააჩნიათ. ამის გარდა, არსებობენ ისინიც, ზემოაღწერილს რომ უერთდებიან და "კრძალვით, რწმენითა და მზრუნველობით"  ეზიარებიან მას.

არ არსებობს მართლმადიდებელ ეკლესიაზე სხვაგვარი მსჯელობის გზა, რადგან ამ დიდებულ ღმრთისმეტყველებს გარეთ მხოლოდ სპეკულაცია თუ არსებობს, სეკულარიზმი და ლოზუნგების ხმაური. წმინდა გრიგორი ღვთისმეტყველი, როცა "ენის მოქიცინეთ, ბრძენკაცთ და თვითმარქვია თეოლოგებს" აკვირდებოდა, ბრძენობის მხოლოდ საკუთარი სურვილით რომ არიან კმაყოფილნი, ამბობდა: "მსურს უმაღლესი ფილოსოფია, მწადია საბოლოო საზომის ხილვა - იერემიასებრ - და  მსურს უბრალო ვიყო საკუთარ თავთან". სიმართლეა, დღესაც ჩვენც უსაზღვრო სევდით ვართ მოცულნი იმიტომ, რომ ჩვენი ეპოქა "თვითმარქვია თეოლოგებით" ივსება, რომლებიც შემდგომ სასულიერო და საერო პირებს ასწავლიან, ამით კი დიდ არეულობას და უწესრიგობას ქმნიან საზოგადოებაში.

ამ ერთგვარი შესავალი სიტყვების კარგად გაცნობიერება აუცილებელია, რასაც ქვემოწერილით შევუწყობ ხელს.

• "პალამიტური" და "ნეოპალამიტური" თეოლოგია

XIV საუკუნე განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი იყო ეკლესიისათვის, რადგან  მართლმადიდებლურ თეოლოგიას სულ პირველად დაუპირისპირდა დასავლური, სქოლასტიკური თეოლოგია წმინდა გრიოგლ პალამასა და ბარლაამს შორის.

მათ დიალოგში გაცხადდა, რომ წმინდა გრიგორი ეკლესიის მთელი თეოლოგიის, - დაწყებული ქრისტიანობის პირველი საუკუნეებიდან, ვიდრე ხსენებულ საუკუნემდე,- მატარებელი და გამომხატველი იყო, იმის გათვალისწინებით, რომ მან გამოთქვა მოძღვრება მოციქულებისა, მოციქულებრივი მამებისა, მე-4 საუკუნის მთავარი მამების, შემდგომ - მაქსიმე აღმსარებელის, იოანე დამასკელის, სიმეონ ახალი ღვთისმეტყველისა და სხვათა  და სხვათა. მთელი აღნიშნული პერიოდისას ეკლესიის თეოლოგის გვარი გარკვეული იყო, იცვლებოდა მხოლოდ მისი გარეგანი ფორმულაციები, რასაკვირველია, სხვადასხვა საჭიროებებისა გამო. სწორედ ამიტომ, წმ. გრიგორი როგორც ტრადიციონალ, ისე პროგრესულ ღვთისმეტყველად ხასიათდება. 

ამდენად, თავისთავად წმინდა გრიგორი პალამას სწავლება არ შეიძლება "პალამიტურ" თეოლოგიად ჩაითვალოს, არამედ, მის მიერ გადმოცემულ მართლმადიდებელი ეკლესიის თეოლოგიად. იგივე აღინიშნება ყველა წმინდანის ერთსულოვან სწავლებასთან დაკავშირებით.

როგორც წესი, ერეტიკოსთა შეხედულებები იმ ადამიანის სახელწოდებებს იძენს, ვინაც სათავე დაუდო ამგვარ შეხედულებებს, მაგალითად - "არიანიზმი", "ნესტორიანიზმი", "პავლიკანიზმი" და სხვ. ამიტომ, შეუფერებელია წმინდა ბასილი დიდის სწავლებას "ბასილისეული" ვუწოდოთ, ან გრიგორი ღვთისმეტყველისას "გრიგორისეული", ან კიდევ იოანე ოქროპირისას "ოქროპირისეული" და სხვ.  ამგვარადვე, უადგილოა და შეუფერებელი წმინდა გრიგორი პალამას სწავლების "პალამიტურ" თეოლოგიად წოდება-მოხსენიება.

თუმცა, ფაქტობრივად, გარკვეულ მომენტში გრიგორი პალამას სწავლება ზოგიერთის მიერ "პალამიტურად" იწოდებოდა. ჩემი შთაბეჭდილებით, უმეტეს შემთხვევაში ეს ტერმინი დამცინავ ნიუანსს შეიცავდა, რაც მისი სწავლების ჩამოქვეითებისა და დაკინებისკენ იყო მიმართული, როგორც რაღაც უცნაურის, ეკლესიის თეოლოგიისგან სრულაიდ განსხვავებულის სახით წარმოჩენისკენ. იყვნენ თეოლოგებიც, რომელთაც წარსულში თავიანთ ნაწერებში დამცინავი სიტყვებით ჰქონდათ შემოკობილი წმინდა გრიგოლ პალამას მიერ გადმოცემული მთლიანად ისიქასტური ტრადიცია.

საბოლოოდ, ტერმინი "ნეოპალამიტური თეოლოგიაც" გამოჩნდა, რომელიც ეკლესიის ამ უმთავრესი მამის თეოლოგიის ხელახალი ახსნა-ჩამოყალიბების მცდელობა იყო, რათა თანამედროვე მოთხოვნებს გამოხმაურებოდა.  ამან კი გაუსაძლისი ურთიერთობები, კავშირები წარმოქმნა, რადგან ჩემი რწმენით, ეს იყო წმინდა გრიგორის მოძღვრების შეცვლის მცდელობა.

მაგალითისთვის, როგორადაც გრიგორი პალამამ გადმოსცა ეკლესიის მოძღვრება არსსა და ენერგიას შორის ურთიერთობასა და სხვაობაზე შესაძლოა გაანალიზებული ყოფილიყო, მაგრამ, ამავდროულად, ისიქასტური ტრადიცია უკუგდებულიყო, როგორც "პიეტისტური" ხასიათის რამ, რომელიც, სინამდვილეში, არის გზა ღვთის შეუქმნელ ენერგისთან პირადი ზიარებისა. 

აქ ისმის კითხვა: როგორ შეუძლია მეცნიერს თეორიის განხილვა, როცა  უარყოფს პრაქტიკას, რომელიც მას ადასტურებს? ეს, უბრალოდ, არამეცნიერულია. სწორედ ამიტომ - "კრებულის აზრით", - ის, ვინც არ ეთანხმება ისიქასტურ ტრადიციას, როგორც ეს გრიგორი პალამამ და "ერთსულოვანმა მონაზვნებმა" გადმოსცეს, თავისთავად განკვეთილნი აღმოჩნდებიან.

რამდენიმე წელია ამ საქმის კურსში ვარ და ვზრუნავ წმინდა გრიგორი პალამას სწავლებაზე და მის თხზულებებზე. ამიტომ, როცა ვინმეს სურს მისი სწავლების გააზრება, გაანალიზება და ჩემი დასკვნების ჩაწერა, მე მთაწმინდის კურთხეულ მამებს ვეყრდნობი, რომლებიც დღენიადაგ აგრძელებენ იმავე ისიქასტურ ტრადიციასა და  გამოცდილებას, რომელიც წმინდა გრიგორი პალამასთვის იყო ცნობილი და რომელიც გამოეცხადა მას სწორედ მთაწმინდაზე.

ასე რომ, ნაშრომს ვუწოდე "წმინდა გრიგორი პალამა, როგორც მთაწმინდელი". ამან უთანხმოება გამოიწვია გარკვეულ წრეებში, რომლებიც დაჟინებით მოითხოვდნენ გრიგორი პალამას მოძღვრების თეორიული, სქოლასტიკური და ფილოსოფიური გზით განმარტებას. შეუძლებელია, ვინმემ ისიქასტური სწავლება ღრმად შეისწავლოს იმ სივრცისაგან დამოუკიდებლად, სადაც ის გამოიცადა და დღესაც ასევე, კვლავ აგრძელებს ცხოვრებას მიმდინარე დროში.

შესაბამისად, ტერმინები "პალამიტური" და "ნეოპალამიტური" თეოლოგია მართლმადიდებლური ტრადიციის მიღმაა, მისგან გამიჯნულია და მართლმადიდებლური თეოლოგიის საფუძვლებისთვის საფრთხეს წარმოადგენს.

• ნეოპატრისტიკული და პოსტპატრისტიკული "თეოლოგია"

წინა მაგალითი გვიჩვენებს, თუ როგორ იქცევიან თანამედროვე თეოლოგები, როგორ რეაგირებენ ჩვენი ეკლესიის ტრადიციის მიმართ. უკვე მქონდა დისკუსიები ბიბლიური თეოლოგიის მართლმადიდებელ პროფესორთან, რომელიც ერთ-ერთ უნივერსიტეტში ასწავლის საზღვარგარეთ, თუმცა პროტესტანტული იდეების გავლენის ქვეშაა და ამტკიცებს, რომ, რადგან ქრისტე სიმართლის მზეა, მამები ღრუბლები არიან, რომლებიც ამ მზეს მალავენ. ამ შემთხვევაში, გამოდის, უნდა ჩამოვიშოროთ ღრუბლები, რათა ქრისტემ გამოანათოს. ამგვარი თვალსაზრისი, ცხადია, ანტიორთოდოქსულია.

ამიტომ მჯერა, ამ თვალთახედვით იწყება ტერმინების, "ნეოპატრისტიკულისა" და "პოსტპატრისტიკული" თეოლოგიის აგება. თავდაპირველად, ტერმინი "ნეოპატრისტიკა" მოკრძალებულად გამოჩნდა არენაზე, სავარაუდოდ იმ მიზეზით, რომ პატრისტიკული ტექსტები ჩვენს დროში აღარ უნდა გამეორებულიყო პირდაპირ. ჩვენ ვამბობთ, რომ ამ ტექსტების "სულმა" დღევანდელ ვითარებებში უნდა გადმოინაცვლოს, რათა უკეთ შევძლოთ შესწავლა, თუ რამდენად მიემართებიან მამები თანამედროვე საკითხებს. 

მიუხედავად ზოგიერთის კეთილი განზრახვისა, ეს მაინც საშიში ნაბიჯია, რადგან, რეალურად, მთელ პატრისტიკულ თეოლოგიას საფრთხე ექმნება, როცა ჟინიანი ინდივიდები ცდილობენ მამათა "სული" საკუთარ ეპოქაში გადმოიტანონ. ავთენტური გადაცემა იმ ადამიანებს უნდა ითვალისწინებდენ, რომლებიც მფლობელნი არიან იმავე ემპირიული ცოდნისა - ან, თუნდაც, აქვთ კავშირი მასთან.

ნახსენები ტერმინი, "პოსტპატრისტიკული" თეოლოგია, თავის თავში გულისხმობს იმას, რომ აღარ გვჭირდებიან მამები, რომლებიც სხვადასხვა დროში ცხოვრობდნენ, რომელთაც საქმე სხვადასხვა პრობლემებთან ჰქონდათ, პირისპირ იდგნენ სხვადასხვა ონტოლოგიური და კოსმოლოგიური კითხვების წინაშე, რომ "სრულიად განსხვავებული მსოფლმხედველობა" ჰქონდათ და, შესაბამისად, ვერ დაგვეხმარებიან ჩვენს ეპოქაში.

მჯერა, რომ ნეოპატრისტიკული და პოსტპატრისტიკული თეოლოგიები იმ თვალსაზრისს გაგონებთ, რომლის მიხედვითაც პატრისტიკული თეოლოგია თავისი ეპოქის ღირებულება იყო და რომ, მოგვიანებით, დასავლეთის სქოლასტიკურმა თეოლოგიამ აჯობა პატრისტიკულ თეოლოგიას, ხოლო საბოლოდ, გამოდის, თანამედროვე თეოლოგების თეოლოგია პატრისტიკულ თეოლოგისაც და სქოლასტიკურ თეოლოგიასაც აღემატება.

მსგავსი შეხედულებები მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველების საფუძვლებისთვის ერთგვარი ნაღმებია, რადგან ისინი დროთა განმავლობაში ჭეშმარიტების თანდათანობითი გამოცხადების ერეტიკული შეხედულებებით ხასიათდება. ასე, თითქოს, ეკლესია დროთა განმავლობაში უღრმავდებოდეს ამ გამოცხადებებს, რაც ეწინააღმდეგება მართლმადიდებლურ მოძღვრებას, რომელიც მკვეთრად უსვამს ხაზს, რომ "ყოველი სიმართლე" ერთხელ გამოვლინდა სულთმოფენობის დღეს.

ამდენად, არ არსებობს დროთა განმავლობაში ჭეშმარიტებაში ჩაღრმავება და არც ჭეშმარიტების თანდათანობითი გამოცხადება; ეკლესია მხოლოდ ფორმულირებას ახდენს, აყალიბებს იმავე ერთგზის გამოცხადებულ ჭეშმარიტებას დროის პრობლემების მიხედვით.

ე.წ. ნეოპატრისტიკული და პოსტპატრისტიკული თეოლოგიის წამოჭრა განსაზღვრულ თეოლოგებს მიეწერებათ, რომლებიც მოღვაწეობდნენ დასავლეთში, კერძოდ, პარიზში, როგორც ცენტრში. ისინი დასავლურ აზროვნებასთან დიალოგში ინტენსიურად ცდილობდნენ, პასუხები გაეცათ იმ პრობლემებზე, რომლებსაც იქ აწყდებოდნენ.

მართალია, დიდად დავალებულნი ვართ ასეთი თეოლოგების წინაშე, მაგ. ვლადიმერ ლოსკის წინაშე, რომელმაც არაერთი საღვთისმეტყველო ნაშრომი დაწერა ეკლესიის მამების და, ფაქტობრივად, მღვიძარე მამების მიხედვით [2].

გაგრძელება...

_______________

[1]  "Hagiorite Tome" - ბერძნ. Tομος (ლათ. Tomus) ნიშნავს "(წიგნის) ნაკვეთს" და იგი ძველ ქართულად ითარგმნებოდა, როგორც "ტომარი", "გრაგნილი" (პროფ. ედიშერ ჭელიძე).
[2] ბერძნ.: νῆψις, nepsis

http://www.johnsanidopoulos.com/2011/05/neopatristic-metapatristic-and.html

არსებობს კი "პოსტპატრისტიკული" თეოლოგია?

ნავპაკტოსის მიტროპოლიტი იეროთეოსი (ვლახოსი)

მართლმადიდებელი ეკლესიის თეოლოგია საწინასწარმეტყველო (prophetic), სამოციქულო, პატრისტიკული თეოლოგიაა და, ამიტომ, ვერ მიიღებს სხვა, ისეთ ტერმინებს, როგორებიცაა პოსტ-პროფეტიკული, პოსტ-სამოციქულო, პოსტ-პატრისტიკული და, რა თქმა უნდა, პოსტ-ორთოდოქსული. ჩვეულებრივ, ამგვარი ტერმინოლოგიით სხვადასხვა სეკულარული ტენდენციებია აღჭურვილი, როგორიცაა, მაგალითად, სხვაობა მოდერნულსა და პოსტ-მოდერნულ ეპოქებს შორის.

თავიანთი საქმიანობით ეკლესიის მამები მოციქულთა მემკვიდრენი არიან თეოლოგიაში, აქვთ რა ზიარი გამოცხადებითი გამოცდილება. რა თქმა უნდა, ეკლესიის მამებში გამოცხადებითი გამოცდილების შენარჩუნებისას სხვაობაა ერეტიკოსებსა და ქრისტიანთა წინამძღვრებს შორის, რომლებიც თავიანთი დროის ტერმინოლოგიას იყენებდნენ იმავე ტრადიციის გადმოსაცემად, რაც გააჩნდათ თვითონ, ყოველგვარი დამახინჯების გარეშე. დოგმატური ტერმინოლოგია მსოფლიო კრებებით დაინერგა და  გახდა ტრადიციის ნაწილი.  ამდენად, ვერავითარი "ახალი მამა" ვერ შეძლებს გადაახტეს, გვერდი უაროს მას, ან უგულებელყოს ის. ამავე მიზეზით, არ შეგვიძლია პოსტ-პატრისტიკულ თეოლოგიაზე ვისაუბროთ. როცა მართლმადიდებლური თეოლოგიის თანამედროვე ტენდენციებთან გვაქვს საქმე, დაუშვებელია, რომ მას "პოს-პატრისტიკული" ვუწოდოთ, რადგან არანაირი ცვლილება არ არსებობს დოგმატებთან დაკავშირებით.

ე.წ. პოსტ-პატრისტიკული თეოლოგია ალექსი ხომიაკოვთანაა (1804-1860) დაკავშირებული, რომელსაც თავის დროზე დიდი როლი ჰქონდა რუსულ სასულიერო ლიტერატურაში. მასთან დაკავშირებით მოხლოდ ერთ აზრს მოვიყვანთ, რომ, თითქოს, მამები პირველ ათასწლეულში თავიანთი დროის მიხედვით საუბრობდნენ, მხოლოდ მაშინ ჰქონდათ მნიშვნელობა, მოგვიანებით კი სქოლასტიკური თეოლოგია (IX-XII სს.) მოდის და აღემატება პატრისტიკულ თეოლოგიას, შემდგომ კი, როგორც გამოდის, რუსულმა თეოლოგიამ აჯობა წინა ორს (პატრისტიკულს და სქოლასტიკურს). ხომიაკოვის შეცდომას ის იწვევს, რომ მართლმადიდებლობა მჭიდრო კავშირშია კულტურასთან. თუმცა, კულტურა მართლმადიდებლური თეოლოგიდან გამომდინარეობს, საკუთრივ თვითონ როდია კულტურა.

სამაგიეროდ, ალექსი ხომიაკოვის თეორიამ კრახი განიცადა პარიზის რუსული დიასპორის თეოლოგებთან, რის გამოც გვიწევს ახლა საუბარი "პოსტპატრისტიკულ" თეოლოგიაზე.  ხომიაკოვის მეგობარი, ასევე რუსი ფილოსოფოსი კირიევსკი ამბობს: "შეუძლებელია მამათა ფილოსოფიის განახლება იმავე სახით, რაც მათსავე დროში ჰქონდა მას. იგი იმ დროისა და კულტურის კითხვებს პასუხობს, რომელშიც გნვითარდა". მამა იოანე რომანიდისი წერს: "ხომიაკოვი ეთანხმება თავისი მეგობრის დაკვირვებას, რომ საჭიროა რუსულ-ქრისტიანული ფილოსოფიის განვითარება, რომელიც უკვე თანამედროვე საზოგადოების სოციალურ და რელიგიურ საკითხებს გამოეხმაურება".

მამა გიორგი ფლოროვსკი, მხედველობაში აქვს რა ხსენებული თეოლოგია, საუბრობს "მამათა დაბრუნებაზე", რაც "პატრისტიკული საფუძვლების, წყაროების დაბრუნებას" გულისხმობს, და ამ პერსპექტივით იგი აზროვნების ე.წ. ბერძნულ კატეგორიებს ახსენებს, რომელის უარყოფა დაუშვებელია. იგი წერდა: "ქრისტიანული ელინიზმისაგან განდგომა არა პროგრესი, არამედ რეგრესია და, ერთგვარი, ჩიხში მომწყვდევა, საიდანაც სხვა გამოსავალი აღარაა, თუ არა პატრისტიკული დანატოვარი". თუ მამა გიორგი ფლოროვსკის მიდგომას იმ პერსპექტივით არ შევხედავთ, რომ იგი არ იზიარებს რუსი ემიგრანტების აზრს, უსამართლოდაც მოვექცევით მას.

ამასვე აღიარებს მსოფლიო პატრიარქი ბართლომე, რის გამოც მან ვოლოსის სასულიერო აკადემიაში ერთ-ერთ ცნობილ კონფერენციაზე შეხვედრისას განაცხადა, რომ ეკლესიის თეოლოგია არ უარყოფს თანამედროვე კულტურას, იგი წერს: "მომავალი დამოკიდებულია ავთენტურ "პატრისტიკულ" თეოლოგიაზე. არა ნეოპატრისტიკული და პოსტპატრისტიკული, არამედ - საეკლესიო (ecclesiastical) თეოლოგია, რომელიც  "აწმყოსა" და "მყოფადს" შორის ღვთის სასუფევლის ძალით ცოცხლობს".

მართლმადიდებლური თეოლოგია საეკლესიო თეოლოგიაა, ეს არის ხმა ეკლესიისა, მამები საუბრობდნენ და საუბრობენ ამ ენით. სწორედ ამიტომ არ შეიძლება, არსებობდეს "ნეოპატრისტიკული" ან "პოსტ-პატრისტიკული" თეოლოგია, რადგან მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველება საწინასწარმეტყველოა, სამოციქულო, პატრისტიკული და, რაღა თქმა უნდა, საეკლესიო.

(ინგლისურიდან თარგმნა აკაკი ჯოხაძემ)

ნეტარი იერონიმე - ნაწყვეტი ჰომილიიდან მათეს სახარებაზე

[ქვემოწერილი ჰომილიის ნაწყვეტში მოთხრობილია ოთხი სახარების შესახებ, სხვა ე.წ ”სახარებების”, აპოკრიფების შესახებ, რატომ ოთხი სახარება და არა მეტი და სხვ.]

"მრავალნი არიან, რომელთაც დაწერეს სახარება, როგორც ლუკა მახარებელი მოწმობს, როცა ამბობს:" ვინაჲთგან უკუე მრავალთა ჴელ - ყვეს აღწერად მოთხრობისა საქმეთათჳს გულსავსე - ქმნილთა ჩუენ შორის, ვითარცა - იგი მომცეს ჩუენ, რომელნი დასაბამითგან თჳთ - მხილველ და მსახურ ყოფილ იყვნეს სიტყჳსა მის " (ლკ. 1:4), და ლიტერატურული ძეგლები, რომელთაც ვიდრე დღევანდელ დღემდე გაძლეს. ძეგლებმა, რომლებიც სხვადასხვა ავტორების მიერ გამოქვეყნდა, წარმოშვეს (სათავე დაუდეს და განავითარეს) სხვადასხვა ერესები (გაუკუღმართებული, ცრუ სწავლა - მოძღვრებები. მთარგმ.) - მაგალითად, "სახარება ეგვიპტელთაგან", "თომასაგან", "მატათასა და ბართლომესაგან". არსებობს ასევე "სახარება თორმეტი მოციქულისა", "ბასილიდისა და აპელასი", და კიდევ სხვათა, რომელთაც სიმრავლის გამო ვერ ჩამოვთვლით. დღეისათვის საჭიროა მხოლოდ იმის თქმა, რომ ადამიანთა გარკვეულმა კრებულებმა, რომლებიც აღდგნენ გარეშე სულისა (იუდა 19) და გარეშე საღვთო მადლისა "ჴელ - ყვეს აღწერად მოთხრობისა", თუმცა არა ისტორიული სიმართლისა და ჭეშმარიტების გადმოსაცემად.

წინასწარმეტყველის შემდეგი გამონათქვამი, სამართლიანა შეიძლიება მიემართოს მათ: "ვაჲ, რომელნი წინაწარმეტყუელებენ გულით გამო მათით, რომელნი ვლენან უკუანა სულისა მათისა და ყოვლითურთ არა ჰხედვენ! .. მხედველნი ცრუთა, მემისნენი ამაოთა, რომელნი იტყოდეს, - იტყჳს უფალი, - და უფალმან არ მოავლინნა იგინი; (ეზეკ. 13:3,6). ასევე მაცხოვარი საუბრობს მათ მიმართ იოანესაგან სახარებაში: "ყოველნი, რომელნი ჩემსა პირველად მოვიდეს, მპარავნი იყვნეს და ავაზაკნი." (ინ. 10:8). [გავითვალისწინოთ, რომ უფალმა თქვა]: "რომელნი მოვიდეს", და არა "რომელნი წარმოიგზავნენ". რადგან თვითონ ამბობს: "ისინი მოვიდნენ, მაგრამ მე არ გამომიგზავნია იგინი". (იერემ. 14:14, 23:21), რადგან მათთან, რომლებიც მოდიან, ამპარტავნული (მედიდური) განზრახვა, თავდაჯერებულობაა, ხოლო იმათთან კი, რომლებიც წარმოიგზავნენ, მორჩილების სამსახური (მორჩილების მსახურება).

თუმცა ეკლესია, რომელიც უფლის სიტყვით კლდეზეა დაფუძნებული (მთ. 16:18), რომელიც მეუფემ მიიწვია თავის პალატაში (ქება ქებათა 1:3, 2:4) და რომელსაც გაწვდილი აქვს თავისი ხელი დაფარული წარმოშობის გასახსნელად (განკაცება - ქება. 5:4) , მსგავსია ქურციკისა და ირმის ნუკრისა (ქება. 2:9, 8:14); მას (ეკლესიას) აქვს ოთხი კუთხე და ბეჭედი, რომელთა მეშვეობითაც, როგორც აღთქმის კიდობანი და საუფლო რჯულის მცველი, ხის მაგარი ბოძებით მოგზაურობს და გადაჰყავს ტვირთი.

პირველ რიგშია მათე, გადასახადების ამკრეფი, რომელსაც ასევე ეწოდება ლევი (ლუკა 5:27), რომელმაც გამოაჩინა სახარება იუდეაში ებრაულ ენაზე, ძირითადად იმ ებრაელების გულისთვის, რომელთაც ირწმუნეს იესო და არავითარ შემთხვევაში აღარ უმზერდნენ აჩრდილს რჯულისას, რადგან იგი სახარების სამართლემ აღასრულა.

მარკოზი მეორეა, პეტრე მოციქულის, ალექსანდრიის ეკლესიის პირველი ეპისკოპოსის ნაუბარის გადმომცემი, რომელსაც თვითონ მართლაც არ ეხილა უფალი და მაცხოვარი, არამედ მან მოგვითხრო ის, რაც მოისმინა თავისი მასწავლებლის ქადაგებიდან. იგი, უპირატესად, მოგვითხრობს მოვლენათა უტყუარობის, სანდოობის შესაბამისად, ვიდრე მათ თანმიმდევრობით.

მესამეა ლუკა, ექიმი, შობით ასირიელი (ასურელი) ანტიოქიიდან, რომლის ქებაც მის სახარებაშია (იხ. 2 კორ. 8:18, კოლ. 4:14), რომელიც ასევე მოწაფე იყო პავლე მოციქულისა. მან შექმნა თავისი წიგნი აქაიასა და ბიოტიას (მაშინდელი ცენტრალური საბერძნეთი. ა. ჯ.) მხარეში, მეტად სიღრმისეულად, კვალდაკვალ მიჰყვა მოვლენებს, და თვითონაც აღიარებს წინასიტყვაობაში (ლკ. 1:1-4).

ბოლოს კი მოციქული და მახარებელი იოანეა, რომელიც ძალიან უყვარდა იესოს. უფლის მკერდს მიყრდნობილმა, შესვა წყალი სარწმუნოების მოძღვრების უწმიდესი წყაროსაგან. მხოლოდ მან დაიმსახურა ჯვრიდან სიტყვების მოსმენა: "აჰა დედა შენი. (ინ. 19:27). როდესაც იგი აზიაში იყო, მაშინაც კი ერეტიკოსთა თესლი უკვე აღმოცენებული იყო, კერინთუსის (ასურელი გნოსტიკოსი), ებიონის და სხვათა, რომლებიც უარყოფდნენ, რომ ქრისტე მოვიდა ხორციელად (1 ინ. 4:2-3). თვითონ იოანე, თავის ეპისტოლეში (2 ინ. 7), ანტიქრისტეებს უწოდებს მათ და მოციქული პავლე კი ხშირად ურტყამს და ამარცხებს მათ (რომ. 1:3, 2 კორ. 5:16). იმ დროს იოანე იძულებული შეიქნა, აზიის თითქმის ყველა პისკოპოსისა და მრავალი ეკლესიის წარმომადგენლებისაგან, რომ დაეწერა უფრო სიღრმისეულად მაცხოვრის ღვთაებრივობასთან დაკავშირებით. ეკლესიის ისტორიული ტრადიციის წყარო ასეთია, როდესაც იგი იძულებული იქნა ძმათაგან, დაეწერა სახარება, მან უპასუხა, რომ ასე გააკეთებდა თუ საყოველთაო მარხვა გამოცხადდებოდა და ყველა შეუდგებოდა უფლისადმი ლოცვას. როცა ეს განხორციელდა და იგი უხვად აღივსო ზეშთაგონებითა და გამოცხადებით, გადმოღვარა მეოთხე, რაცაა ზეციდან გამოგზავნილი პროლოგი: "პირველითგან იყო სიტყვა და სიტყვა იგი იყო ღმრთისა თანა და ღმერთი იყო სიტყვა იგი. ესე იყო პირველითგან ღმრთისა თანა "(ინ. 1).

ეზეკიელის წიგნი ადასტურებს, რომ ეს ოთხი სახარება გაცილებით ადრე იყო ნაწინასწარმეტყველები, ასეა აღწერილი პირველ ხილვაში: "საშუალ, ვითარცა მსგავსებაჲ, ოთხთა ცხოველთაჲ .. და მსგავსება პირთა მათთაჲ: პირი კაცისაჲ და პირი ლომისაჲ მარჯუენით ოთხთასა და პირი ზუარაკისაჲ მარცხენით ოთხთასა და პირი არწივისაჲ "(ეზეკ. 1). პირველი სახე ადამიანისა ნიშნავს მათეს, რომელიც სახარებაზე თხრობას იწყებს, როგორც კაცზე: "წიგნი შობისა იესუ ქრისტესი, ძისა დავითისა, ძისა აბრაჰამისა". მეორე სახე ნიშნავს მარკოზს, რომლის, როგორც ლომისა, ძლიერი ხმა უდაბნოში ისმი: "ხმა ღაღადებისა უდაბნოსა ზედა: განჰმზადენით გზანი უფლისანი და წრფელ ჰყვენით ალაგნი მისნი". მესამე არის ზვარაკის სახე, რომელიც წინაგამოსახავს ლუკა მახარებლის დაწყებას, მოგვითხრობს რა იგი დასაწყისშივე ზაქარია მღვდლის შესახებ. მეოთხე სახე ნიშნავს იოანე მახარებელს, რომელმაც აღმართა არწივისებრი ფრთები (ის. 40:31) და მისწრაფებით აღფრინდა მაღალ ზაგნებზე, განიხილავს რა სიტყვას ღვთისას. სხვაც, რაც ამას მოჰყვება (ეზეკიელის ხილვაში) ხელს გვიწყობს: "ფეხები სწორი ჰქონდათ და ფეხის ტერფები ხბოს ჩლიქებივით, და კაშკაშებდნენ გაკრიალებული სპილენძივით .. საითაც მიჰყავდა სულს, იქით მიდიოდნენ, არ ტრიალდებოდნენ სიარულისას .. ოთხივე ფერსო ირგვლივ თვალებით იყო სავსე .. ცხოველები ელვასავით მიმოდიოდნენ წინ და უკან ... და ერთი სახე ჰქონდა ოთხივეს; ისე იყო ნაკეთები, თითქოს ბორბალი ბორბალში ყოფილიყო ჩასმული "(ეზეკ. 1).

ასევე გვიხსნის იოანეს გამოცხადების სიტყვებიც. ოცდაოთხი უხუცესის აღწერის შემდეგ, რომლებიც თაყვანს - სცემდნენ ღვთის კრავს, ეპყრათ რა ქნარები, იგი წარმოგვიდგენს ელვარებას და გრგვინვას, შვიდ მოძრავ სულს, მინის ზღვას და ოთხ ცოცხალ არსებას, სავსეებს თვალებით (გამოცხ. 4:7). შემდეგ ამბობს: "პირველი ცხოველი ლომს ჩამოჰგავდა, მეორე - კუროს, მესამეს კაცის სახე ჰქონდა, ხოლო მეოთხე იყო მფრინავი არწივის მსგავსი". და ცოტა მოგვიანებით ამბობს: "შიგნიდან თვლებით სავსენი იყვნენ. არც დღისით და არც ღამით არა აქვთ მოსვენება, არამედ ღაღადებენ: წმიდაა, წმიდაა, წმიდაა უფალი ღმერთი, ყოვლისმპყრობელი, რომელიც იყო, არის და მოვა ".

ამ ყველაფრით პირდაპირ, აშკარადაა ნაჩვენები, რომ მხოლოდ ოთხი სახარება უნდა იქნას მიღებული და აპოკრიფების მთელ გლოვა ერეტიკოსების მიერაა ნაჭიკჭიკები, რომლებიც, ფაქტობრივად, მკვდარნი არიან ეკლესიის ცოცხალი წევრებისაგან განსხვავებით (იუდა 12; იაკობ 2:17, 26) ".

ქრისტე - უნივერსალური ადამიანი

გეორგიოს მანძარიდისი

თესალონიკის უნივერსიტეტის საღვთისმეტყველო სკოლის პროფესორი

ქრისტე, როგორც ჭეშმარიტი და უნივერსალური ადამიანი, ყოველივეს საზომია ყველა ადამიანისთვის.  იგი მთელი მსოფლიოსთვის უმთავრესი, ზედროული და მარადიული საზომია. იგია ჭეშმარიტი საზომი, რომლის მიერაც შეგვიძლია განვსაზღვროთ და გავიაზროთ საკუთარი სულიერი მიზნები და ამოცანები. ადამიანის უნივერსალურობა მისი კათოლიკურობის გამოხატულებაა, რაც არის კიდეც მისი სტატუსი, როგორც ჭეშმარიტი ყოფიერების, ქრისტეს ხატისა.  დღეს კი, ამის საპირისპიროდ, უნივერსალურობა გლობალური გაერთიანების იმ დამანგრეველი პროცესის თანამდევად აღიქმება, რომელიც ადამიანის პიროვნულობას სპობს  და მის თავისუფლებას ზღუდავს. 

გლობალიზაციის დაჩქარებული კურსის მდინარებისას ყურადღება ქრისტეს ერთ-ერთ უმთავრეს, არსებით ნიშანზე მახვილდება: მის უნივერსალურობაზე. ქრისტეს უნივერსალურობა იკვეთება არა იმიტომ, რომ იგი გლობალიზაციის პროცესთანაა დაკავშირებული, არამედ იმტომ, რომ იმ იმედგაცრუების ანტიდოტია, წამალია, რასაც თვით გლობალიზაცია წარმოშობს, საბოლოოდ.

უნივერსალურობა და გლობალიზაცია ორი, ფორმალურად დაკავშირებული ტერმინია, მაგრამ, არსებითად, სინამდვილეში დიამეტრიულიად საპირისპირო მნიშვნელობები აქვთ. პირველი ფიზიკურ ერთიანობასა და პიროვნულ სისრულეს აღნიშნავს, როცა უკანასკნელი - რეპრესიულ გაერთიანებას, სტანდარტიზაციას გულისხმობს. უნივერსალურობა ინდივიდუალურ იდენტურობას ეფუძნება და სამართლანადაც აქვს ის აღიარება, რასაც იმსახურებს კიდეც, ხოლო გლობალიზაცია - შლის, სპობს ინდივიდუალურ იდენტურობას და ცალკეულ ინდივიდებს, პიროვნებებს უფორმო მასად აქცევს.

როცა ვამბობთ, რომ ქრისტე უნივერსალური ფიგურაა, ვგულისხმობთ იმას, რომ იგი თვითონ ფლობს მთელ მსოფლიოს. ქრისტე მთელ ადამიანურ ბუნებას მოიცავს, მისი მთელი ბუნებითი მახასიათებლებითა და თვისებებით. ეს ჭეშმარიტება განსაკუთრებითაა აღნიშნული და ხაზგასმული ეკლესიის დოქტრინალურ სწავლებებში.

თანამედროვე სეკულარიზებული ადამიანი და, ალბათ, ქრისტიანთა საშუალო რაოდენობა, იმ დოქტრინებზე კამათობს და დავობს, რომლებიც ქრისტეს ადამიანურ ბუნებას უკავშირდება, რამდენად გადაჭარბებულად და უნცაურადაც არ უნდა ჩანდეს. რა მნიშვნელობა აქვს, ქრისტეს ჰქონდა სრულყოფილი ადამიანური ბუნება თუ არა? საკმარისია თუ არა, რომ იგი არის ღმერთკაცი (თეანთროპი), რომელიც ქვექნიერების გადასარჩენად მოვიდა? 

რა თქმა უნდა, ყველაფერი ასე მარტივი როდია.  მიუხედავად იმისა, რომ ამ საკითხის სრული შესწავლა ამ მოკლე სტატიაში შეუძლებელია, ვეცდები უნივერსალურობის პერსპექტივით მივუდგე მას და მივუახლოვდე.

თუ ქრისტეს არ აქვს სრულყოფილი ადამიანური ბუნება, როგორც სხვადასხვა ერეტიკოსები ამტკიცებდნენ ხოლმე, თუ მას არ გააჩნია ადამიანური სული, ადამიანური გონება-ცნობიერება, ადამიანური ენერგია და ადამიანური ნებელობა, როგორც თავისი ჰიპოსტასის ნაწილი, მაშინ იგი ნამდვილი ადამიანი ვერ იქნებოდა. შესაბამისად, ვერც უნივერსალური ადამიანი.

ძველ ბერძნულ სამყაროში ადამიანს მიკროკოსმოსად აღიქვამდნენ. ქრისტიანობაში, როგორც არ უნდა იყოს, მას გაცილებით მაღალი სტატუსი აქვს მინიჭებული. ადამიანს ხედავდნენ, როგორც "დიდ კოსმოსს მცირეში"[1]. ქრისტეში ეს ადამიანური დიდება გამოცხადდა, ისევე, როგორც ჭეშმარიტება და ინდივიდუალურობის დიდებულება ვლინდება ქრისტეში.

ქრისტეს პიროვნებაში მთელი ქმნილება იყრის თავს და ახლდება. როგორც "ახალმა ადამმა", ქრისტემ საკუთარ თავზე იტვირთა "ყველა თაობის ადამი" (მთელი კაცობრიობა).  თუმცა მას არ გაუმიჯნავს საკუთარი თავი მისგან: უსასრულო სიყვარულიდან გამომდინარე, იგი იტანჯა ადამიანისთვის, შესწირა თავი მისთვის და, იძულებითი სიკვდილით, იგი სიცოცხლეში შევიდა. ის არ გარიდებია სიკვდილს, არამედ დაამარცხა იგი თავისი ღვთაებრივობით ისე, რომ ადამიანს შესძლებოდა მის აღდგომასთან ზიარება.

ამ გზით, ქრისტემ ადამიანური არსებობის ყველა ეტაპი გაიარა. ცხოვრობდა, მოკვდა და ჩავიდა ჯოჯოხეთში, შეხვდა ადამის ყველა შთამომავალს.  ქრისტეს აღდგომა იყო არა უბრალოდ ინდივიდუალური მოვლენა, არამედ ადამიანური ბუნების აღდგომა, როგორც მთლიანობისა. ცნობილია, მართლმადიდებლურ ტრადიციაში ქრისტეს აღდგომა ხატებზე ჯოჯოხეთის წყვდიადითა და იესოს მიერ ადამისა და ევას აღდგინების სცენით გამოისახება. და ხატის წარწერა არის არა "აღდგომა ქრისტესი", არამედ მხოლოდ "აღდგომა", სხვა სიტყვებით, აღდგომა ყველა ადამიანისა, მთელი ადამიანურობისა.

ხშირად ვსაუბრობთ ხოლმე ადამიანის ხსნაზე, მაგრამ ყოველთვის ნათელი როდია მისი მნიშვნელობა. ადამიანის ხსნა და გადარჩენა, ფაქტობრივად, მისი მთლიანობის, ერთიანობის აღდგენას ნიშნავს.  და ეს აღდგენა ორ დონეზე ხდება: ინდივიდუალური პიროვნებისა და ადამიანური ბუნების დონეზე. თუ ადამიანის მთლიანობა არ აღდგება ადამიანური ბუნების ერთიანობის დონეზე, მისი მთლიანობის აღდგენა, როგორც პიროვნებისა ვერ მოხდება.  ქრისტე იმიტომაა ადამიანის მხსნელი, რომ მან გამოისყიდა ადამიანური ბუნება, თუ მას, რა თქმა უნდა, თავის ღვთაებრივ ჰიპოსტასში აღვიქვამთ. იგი თვითონ გახდა უნივერსალური ფიგურა და ყველა ადამიანს უბოძა საშუალება, გაიზიაროს მისი უნივერსალურობა. თუმცა, ღმერთი ადამიანის ცხოვრებაში არასოდეს მოქმედებს ცალმხრივად. ადამიანის გადარჩენა, როგორც პიროვნებისა, ადამიანისაგანვე საკუთარი სურვილით თანამშრომლობას მოითხოვს. თავისი ისტორიული არსებობით, ქრისტე არ მიჯნავს საკუთარ თავს დროსა და სივრცისგან, არამედ კვლავ რჩება სამყაროში და მის მორწმუნეთა ეკლესიაში. ეკლესია კი, რომელიც მისი სხეულია, კათოლიკურია და უნივერსალური. იგი მთელ კაცობრიობას მოიცავს.

ეკლესიის ყველა წევრს, როგორც ქრისტეს სხეულის წევრს, შეუძლია ქრისტეში ახალ ადამიანად გარდაიქმნას. საღვთო მადლის საშუალებით, იგი მოხმობილია, შეუდგეს ქრისტეს და იტვირთოს მთელი კაცობრიობის პასუხისმგებლობა თავის ჰიპოსტასში, თავის პიროვნებაში. როგორც წმინდა სიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი აღნიშნავს, "ჩვენ, მორწმუნეთ, გვმართებს, ყველა ადამიანს ისე ვუხმობდეთ, როგორც ერთს, და ვიაზრებდეთ იმას, რომ თითოეულ მათგანში ბინადრობს ქრისტე"[2].

თანამედროვე ასკეტებიც ამასვე ამბობენ: "გაჰყვე ქრისტეს, ნიშნავს, გახსნა საკუთარი თავი თვით ქრისტეს სინდისით, რომელიც, საკუთრივ, მთელ კაცობრიობას ტვირთულობს, რადგან ისაა მთლიანი ხე თითოეული, კონკრეტული ფოთოლით. თუ ჩვენ ამ სინდისს შევიძენთ, ყველა ადამიანისთვის ვილოცებთ ისე, როგორც ჩვენთვის ვლოცულობთ" [3]. და ეს ლოცვა იქცევა უნივერსალურობის საშუალებად.

ყოფიერების ჭეშმარიტება ინდივიდუალურობაში მდგომარეობს და არა რაღაც უპიროვნო თუ პიროვნებას გაცდენილ პრინციპში. ინდივიდუალური და პიროვნებათშორისი  ურთიერთობებისგან გამოყოფილი, ყოველივე უმყოფობისკენ მიედინება და "ჭეშმარიტ არარსებობაში"[4] იძირება . ადამიანის კათოლიკურობა, ისევე როგორც მისი გარეგანი გამოხატულება, - უნივერსალურობა, - არსებითად თვისებობს ქრისტეს პიროვნებაში, რომელიც არსებობის სისრულის მფლობელია. როგორც ქრისტეს პიროვნებაშია არსების სრულყოფილება, ასევე ყველა ადამიანშიც, ვინც ქრისტეს ხატია, მადლითა და ღვთაებრივი ანარეკლის მეშვეობით, არსებობს უნივერსალურობა.

უნივერსალურობის მიზანი, როგორც ადამიანის კათოლიკურობისა და  სრულყოფილების შედეგი, არსებითი ქრისტოლოგიური განზრახვაა. ასე ვთქვათ, თვით ქრისტეს დაპირებაა. და მხოლოდ ესაა ჩვენთვის ბუნებრივი, რადგან ქრისტე ადამიანის წინასახეა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვა, ადამიანური ბუნება თავისი აგებულებით ქრისტეს უკავშირდება. ამდენად, ბუნებრივია, რომ უნდა ეძებდეს კიდეც მას. ადამიანის გონება, ნება და მეხსიერება  თავისი ღირსების სრულ საზომს ქრისტეში აღწევს. ქრისტე, - აღნიშნავს წმ. ნიკოლოზ კაბასილა, - პირველი და ერთადერთი გამოვლინება იყო ჭეშმარიტი და სრულყოფილი ადამიანისა, როგორც თავისი ხასიათით, სულითა და ცხოვრებით, ისევე ყველაფრით [5].

ასეთი ქრისტოლოგიური მიზნები არა მხოლოდ იმ შემთხვევაში არსებობს, როცა ადამიანი ქრისტეს პოულობს, არამედ მაშინაც, როცა ვერ პოულობს მას.  ქრისტოლოგიური მიზანი შეიძლება ვერ განხორციელდეს როგორც სიბრძნის ძიებაში,  ისე ბედნიერების, თავისუფლების, სიყვარულის ძიებაში, უნივერსალურობის, უკვდავების ან რაიმე სხვა სახის ძიებაში, რაც კი ადამიანს უნდა და მოსწონს.  თუკი თავს არ დაიზიანებენ გულის გატეხვითა და რწმენის დაკარგვით, მათი ყოველგვარი მიზანი ქრისტეს საზომით გამოიცდება. ქრისტე, როგორც ჭეშმარიტი და უნივერსალური ადამიანი, ყოველივეს საზომია ყველა ადამიანისათვის. იგია უკანასკნელი საზომი, მთელი მსოფლიოსათვის უნივერსალური და მუდმივი. იგია ჭეშმარიტი საზომი, რომლითაც უნდა განვსაზღვროთ, განვიხილოთ ჩვენი სულიერი მიზნები, ამოცანები. მიზანი, რაც ძლიერ დამახასიათებელია თანამედროვე ადამიანისათვის და ამავდროულად საფრთხესაც უქმნის მას, არის მიზანი უნივერსალურობისა. დღეს საერთო საჭიროებები, საერთო საფრთხეები და იმედები უფრო მეტი ძალით ახლოებს ადამიანებს ერთმანეთთად, ვიდრე წარსულის სხვა რომელიმე დროში.  ეს ფენომენი მსოფლიოსა და გლობალიზაციის პროცესის ძლიერი ზეწოლის ქვეშ განაგრძობს არსებობას. თუმცა, იგივე ფენომენი, ქრისტეს საზომით გაზომილი, მოუწოდებს ადამიანებს, იცხოვრონ და ხელიც შეუწყონ უნივერსალურობის ამ გამომსყიდველ, მხსნელ სახეს და კიდევ უფრო გააძლიერონ იგი.

პრობლმა მუდმივად დგას ადამიანის წინაშე, თუ როგორ მიაღწიოს ინდივიდუალურობას და შეანარჩუნოს იგი მშვიდობიანობასა და ერთიან მსოფლიოში: როგორ მოუმზადოს სამყოფელი ყველა ადამიანს თავიანთ გულში და როგორ ხარობდნენ ისინი სხვებთან ერთად. ქრისტე აცხადებს პრობლემის გადაჭრის ხერხს. თუმცა, ჩვეულებად იქცა, ადამიანივე ქმნის ცხოვრების არეულობას და კარგავს კიდეც მას, რადგან არ ახდენს იმ ძალის რეალიზებას, რომელიც დამალულია თვით მასში.

_____________________________________
1 გრიგოლ პალამა, ჰომილია 53: 35 ( Tou en agiois patros hymon Gregoriou archiepiskopou tis Thessalonikis Palama)
2. სიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი (Chapitres théologiques, gnostiques et pratiques)
3. არქიმანდრიტი სოფრონი, სულსა და სიცოცხლეზე.
4. იგივე არქიმანდრიტი სოფრონი, სულსა და სიცოცხლეზე.
5. ცხოვრება ქრისტეში, თავი VI, PG 150, 680C. 

მ. იოანე რომანიდისის კომენტარი ბიბლიის "უცდომელობაზე"

სამწუხაროა, რომ ბევრი მართლმადიდებელი (სასულიერო პირებიც), დასავლეთის პროტესტანტული შეხედულებების გავლენით ბიბლიის "ღვთივშთაგონებულობას"  მცდარად და აბნეულად წარმოაჩენს "უცდომელობის" სტატუსით.

ამიტომ, ვნახოთ რას ამბობს საბერძნეთის ეკლესიის (რომელსაც ასე ხშირად ვაქებთ და ვადიდებთ, ვეთაყვანებით და სამაგალითოდ გვიცვნია. ა.ჯ.) პროტოპრესვიტერი, დოგმატური ღვთისმეტყველების პროფესორი იოანე რომანიდისი ამ საკითხზე, რასაც მიტროპოლიტი იეროთეოსი (ვლახოსი) იხსენებს თავის წიგნში ("ღვთის გამოცხადება", გვ. 62):

    რა თქმა უნდა, როცა ვამბობთ, რომ წმინდანი ღვთივშთაგონებული და მართალი ხდება, არ ვგულისხმობთ იმას, რომ უცდომელობას მიაღწია ყველა საკითხთან მიმართებაში, იქნება ეს მეცნიერებები თუ სხვა...  არაა გამორიცხული, რომ, როდესაც ეშმაკის "თავდასხმას განიცდის" იგი გარკვეულწილად სისუსტეს წარმოაჩენს, თუმცა დოგმატურ საკითხებში ის ორივეა, უცდომელიცა და ღვთივშთაგონებულიც, რადგან იგი სულიწმინდისაგან ღებულობს ტრადიციას.  

  "ის, ვინც საკუთარ თავს სულიერი თუ საღვთისმეტყვლო ცდომილებებისაგან იცავს და ივსება საღვთო მადლით, არის რა ღვთივშთაგონებული, არ ნიშნავს იმას, რომ მან შეუმცდარი ცოდნა შეიძინა ქმნილ ჭეშმარიტებასთან დაკავშირებით და მისი ყოველი სამეცნიერო დეტალი უწყის; ის უცდომელია, მხოლოდ როცა ცოდნა შეუქმნელ ჭეშმარიტებასთანაა დაკავშირებული და შეერთებული  (მასზე დამოკიდებულიც), რაც, სწორედ, არის კიდეც ქრისტეს დიდებული ადამიანური ბუნება (ქმნილ და უქმნელ ჭეშმარიტებათა შეერთება. ა.ჯ.), რომელშიც ცხოვრობს წმინდანი და ზეიმობს კიდეც ამავდროულად.

   ვინც ამგვარად აღმოჩნდა განმღრთობილი და ღვთივშთაგონებული ("თეორია" = ჭვრეტა ღმერთისა), უცდომელი ფილოსოფოსი და მეცნიერი როდი გამხდარა, არამედ შეუმცდარი ღვთისმეტყველი, "თეოლოგი" (ის, ვინც საუბრობს ღმერთზე). მას შეუძლია ისაუბროს ღმერთზე უცდომელად, მაგრამ სამყაროს სტრუქტურასა და საიდუმლოებას შეუმცდარად ვერ წარმოაჩენს. ის კარგად იცნობს ყველა ქმნილების მიზეზებს, მაგრამ არა სკუთრივ ქმნილებათა შემადგენლობას,  არსსა და სტრუქტურას.

 გვმართებს, ამ კონტექსტში გავიგოთ წმინდანების, მოციქულებისა და წინასწარმეტყველების ღვთივშთაგონებულობის სატუტსი - ამგვარადვე წმინდა ბიბლიისა და კრებებისა (მსოფლიო, ადგილობრივი) - ისევე, როგორც მათი შეუმცდარი ელემენტები".

(Fr. John Romanides: A critical view of the applications of theology, გვ 434).

შობიდან ნათლისღებამდე: ნაშობევის (ქრისტეშობა და მომდევნო დღეები) ქება

ქრისტეს შობის დღესასწაულის მრავალთაგან ერთი შესანიშნავი ასპექტია "ქრისტეშობის შემდგომი პერიოდი" (იგულისხმება ქრისტეშობის დღესასწაულიდან 12 დღე).  ესაა იმ იშვიათაგან ერთ-ერთი პერიოდი  ეკლესიის შინაგან ცხოვრებაში, როდესაც ყველანაირი მარხვა შეწყვეტილია და როცა ქრისტეს განკაცების სისრულე ცხადლივაა წარმოჩენილი გარკვეული ხანი ჩვენს წინაშე ხატების სახით.

საბედნიეროდ, უფროდაუფრო ბევრი ხალხი მოდის, რათა უმეტესი შეიმეცნონ... გასაგებად, რომ ქრისტეს შობის დღესასწაული არ დადგენილა თითქოსდა ჩასანაცვლებლად "წარმართული დღესასწაულისა" (როგორც პოპულარულ დისკუსიებში გვთავაზობენ), არამედ საკმაოდ შეგნებულად და განზრახულად იდღესასწაულება უფლის განუმეორებელი შობა ხორციელად.  ხარება (იდღესასწაულება 25 მარტს) ეკლესიის ცხოვრებაში გაცილებით ადრე აღინიშნება, და ქრისტეშობის ტრადიცია თავდაპირველად იმის მიხედვით დადგინდა (დასავლეთში), რომ ქრისტე იშვა ცხრა თვის შემდეგ 25 დეკემბერს.

ხარების დღე  აღმოსავლეთის ადგილობრივ მართლმადიდებელ ეკლესიებში (სულიწმიდისმიერ ქრისტეს უბიწოდ ჩასახვა ქალწულის წიაღში) თავდაპირველადვე 25 აპრილს ( 7 აპრილი ახ. სტილით) იზეიმებოდა , ხოლო სისრულით ქრისტეს განკაცება (შობა, ნათლობა და წინადაცვეთა) აღინიშნებოდა ცხრა თვის შემდეგ (25 დეკემბერს), ახ. სტილით 7 იანვარს.  ოდესღაც ანტიოქიის ეკლესიას წმ. იოანე ოქროპირმა მოუტანა ქრისტეშობის დღესასწაული (რომიდან), რომელიც სულ მალე დანარჩენ მთელ აღმოსავლეთის ეკლესიებშi გავრცელდა.  "ღმრთისგანცხადების" დღესასწაული ki დარჩა, როგორც დასასრული ამ თორმეტი დღისა.

ეს პერიოდი ტრაპეზი ხსნილია ყოვლითურთ, მაგრამ არა იმიტომ, რომ საკუთარ ხორციელ სურვილები ავისრულოთ და ვიღორმუცელოთ.  არამედ,  რადგან ვდღესასწაულობთ, ვზეიმობთ განწმედას, გამოხსნას ქმნილებისა, რაც მოიმოქმედა ქრისტეს განკაცებამ (როცა ყველანაირი საკვები "წმიდაა" - ამით გამოიხატება ხსენებული განწმენდისა და გამოხსნის საიდუმლო - და მისაღები ქრისტიანთათვის).  ჩვენ ტრადიციულად სხვებს, ერთმანეთს საჩუქრებს ვურიგებთ, რაც ერთგვარი განსახიერებაა აღმოსავლელი მოგვებისა (ძღვენი მოართვეს რომ მიართვეს უფალსა და მაცხოვარს) და ღვთისმშობლისა, რომელმაც გვიშვა ქრისტე, როგორც საჩუქარი მსოფლოს ცხოვრებისათვის.

ქრისტეშობის მომდევნო დღს (26 დეკემბერს), სვინაქსარის თანახმად, იხსენიება ღვთისმშობლის ყველა დღესასწაული და მთლიანად მისი ცხოვრება ერთიანად;  უპირვველეს ყოვლისა იმიტომ, რომ ქრისტეს შობით იგი "იარაღი" გახდა ჩვენი ხსნისათვის.  მარიამი მსახურებდა, როგორც წინასახე "სულიწმინდის ცოცხალი ტაძრისა", და ეკლესიისაგანნიც მის შემდგომ - როგორც ინდივიდუალურად, ისე ერთობლივად - ჰბაძავენ მას ამ კუთხით.

მარიამის დღესასწაულს მოსდევს ქრისტეს ამაღლების შემდეგ ეკლესიის პირველი მოწამის : დიაკონ სტეფანეს ხსენება (27 დეკემბერი).  ამ დღესასწაულის კონდაკი აღგვიწერს ულამაზეს ისტორიას:  "გუშინ მოძღვარი ხორციელად გარდამოხდა; დღეს კი მისი მსახური ჩაქოლვით აღესრულა ისთვის".   როგორც წმინდა მოწამე, სტეფანე იყო ჭეშმარიტი "მოწმე" (დამმოწმებელი; მომდინარეობის ბერძნული სიტყვიდან "მარტიროს, ძვ. ქართული "მარტვილი") ქრისტეს განკაცების დიადი მნიშვნელობისა.

29 დეკემბერს ვიხსენებთ საზარელ წამებას, დაახლოებით 14 000 ჩვილისა, ჰეროდეს ბრძანებით აღსრულებულთ, რომლის ეჭვიანობა და შურისძიება მომავალი მესიის მიმართ ამ სასაკლაოთი გაცხადდა ( და მათ შორის საკუთარი შვილისა).  ეს დღე ლოცვად აღგვძრავს და მტკიცედ მოგვიწოდებს, რომ არ ვემსგავსოთ ჰეროდეს, ჩვენსავე ცხოვრებაში ქრისტეს გამანადგურებლები.  ქრისტეში ცხოვრება მოწამეობრივი ცხოვრება (როგორც აჩვენა სტეფანემ) და მორჩილებაა (როგორც აჩვენა მარიამმა);  სხვა სიტვებით, ესაა თავმდაბლობით ცხოვრება.  ასეთი თავმდაბლობის (მაცხოვრის) შიშით ჰეროდე "გოდებდა, რომ მისი ძალა მალე განადგურდებოდა" (კონდაკი) და ქრისტეს ეძიებდა გასანადგურებლად.

შობის შემდგომი კვირას იხსენიება ქრისტეს "ხორციელად" ნათესავნი.  ეს "ღვთის წინაპრები" მსახურებდნენ, როგორც პირველი მაგალითნი იმისა, თუ როგორ გვმართებს თაყვანისცემა (და მისი მიბაძვა, ამ სიტყვის საუკეთესო გაგებით) ახალშობილი ჩვენი მაცხოვრისა: იოსებ დამწინდველს, ასაკოვანს მამაკაცს დაევალა ქალწულ მარიამზე ზრუნვა, ანგელოზის მეშვეობით ირწმუნა უფლის და გადალახა სატანის განსაცდელები.  აღმოსავლელ მოგვებთან ერთად მან თავი მოიდრიკა და თაყვანისცდა ახალშობილ მეუფეს.  დავითი, მეფე და მეფსალმუნე, მსახურებდა როგორც ხატი ჭეშმარიტი სინანულისა და ღვთის ხალხზე მზრუნველისა ლოცვებით და საგალობლებით,  რათა ჩვენ სინანულის საქმეებითა და შეუწყვეტელი გალობით ვადიდებდეთ ქრისტეს. ეს ფსალმუნები, ცხადია, მთელი სილამაზით გვახსენებს ქრისტეს შობას, ცხოვრებას, სიკვდილს და აღდგომას.  და ბოლოს, იაკობი, "ძმა უფლისა" (შესაძლოა ან მისი შვილი სალომესაგან, ან ძმისწული), იყო პირველი წინამძღვარი, ეპისკოპოსი იერუსალიმის ეკლესიისა: "როგორც უფლის მოწაფემ, იაკობ მართალო, სახარება შეიწყნარე; როგორც მოწამეს,  შეუდრეკელი სიმამაცე გქონდა; როგორც უფლის ძმას, სიწრფოება გაგაჩნდა; როგორც მღვდელმთავარს კი მეოხება დაუდუმებელი" ("დასდებელი", ან "განსატევებელი" გალობა).

შემდეგ ქრისტეს წინადაცვეთა აღინიშნება (1 იანვარი), არა მხოლოდ როგორც დასაწყისი მის მიერ რჯულის აღსრულებისა, და ღვთის განცხადების მიტანას კაცობრიობისადმი (დაცემის შემდეგ) "ჩრდილიდან" (ებრ. 8:5) სიცხადეში არამედ, ასევე როგორც ყრმის სახელდებასთან დაკავშირებით, სახელით იესო (რაც ნიშნავს "მაცხოვარს", "მხსნელს, "ღმერთია მხსნელი").  ჩვენ ახალი სახელი მივიღეთ ეკლესიის მიერ ნათლობის საიდუმლოში - წინადაცვეთის ქრისტიანული აღსრულება - ქრისტეს მაგალითის შემდეგ.  მისი მეშვეობით, ჩვენი მთელი ცხოვრება ეძღვნება ქრისტეს, წმინდანებისა და მფარველი ანგელოზის შუამდგომლობით.

3 იანვარს იხსენიება წინასწარმეტყველი მალაქია, ბოლო ე.წ. "მცირე წინასწარმეტყველი".  მალაია წინასწარმეტყველებდა ქრისტეს შობამდე V საუკუნის შუახანებში, სპარსი მეფის არტაქსერსეს დროს, რომ "მზე სიმართლისა"  მალევე მოევლინებოდა ქვეყანას, რომელსაც თან მოაქვს "კურნებაჲ შორის ფრთეთა მისთა" (მალაქია 4:2).

მომდევნო დღეს ქრისტეს "სამოცდაათი მოციქული" იხსენიება (იხ. ლუკა 10:1-16), რომლებიც ამქვეყნად პირველნი წარგზავნა უფალმა სახარების საქადაგებლად.  ეს მამაკაცები და დედაკაცები შეგვახსენებენ, რომ, როგორც ჩვენ მივიღეთ ყრმა ქრისტე მის შობას, ახლა ჩვენც აღვიძრათ და დანარჩენ მსოფლიოსაც გავუზიაროთ იგი.  უნდა გავითვალისწინოთ ჩვილი მეუფეთა მეუფის შეტყობინება,  მისი ცხოვრების, სიკდვილის და აღდგომის კეთილ უწყებასთან (რაც არის "სახარება") ერთად, მთელ შესაქმეში (წმ. მარკ 16:15), როგორც ქრისტეს ამ პირველმა მოციქულებმა და მოწაფეებმა აღასრულეს.

და უკანასკნელ, ქრისტეს შობის შემდგომი პერიოდს დიდი დღესასწაულით, ღმრთისგანცხადებით (თეოფანია, 6/19 იანვარი) დავასაკვნით.  ქრისტეს ნათლობაში, მსახური იოანეს (ნათლისმცემელის) ხელებით, ქრისტეს ღვთაებრივობა და ყოვლადწმინდა სამების საიდუმლო განცხადდა. "თეოფანია" ნიშნავს "ღმრთის გამოცხადებას", და მუდმივად გვახსენებს, ეკლესიის ცხოვრებაში და მის თაყვანისცემაში, ქრისტეს, როგორც ღმერთ-კაცის განცხადებას და წმ. სამების განუმეორებელ, მიუწვდომელ საიდუმლოს.  ფაქტობრივად, ჩვენი საეკლესიო-ლიტურგიკული მსახურებების სიუხვით ვუკავშირდებით ამ ღვთისაგან განწმენდისა და კურთხევის მიღების მიზნით შექმნილ წესრიგს - ჩვენი ეკლესიების ჩათვლით - ანარეკლია განკაცებისმიერი საიდუმლოსი

ევქარისტიულ საიდუმლოში მოწოდებულნი ვართ, რომ მივბაძოთ ქრისტეს დედას იმით, რომ გავუზიარებთ ქრისტეს დანარჩენ მსოფლიოს, რომ მივბაძავთ სტეფანეს და ვიქნებით ჭეშმარიტი "მოწმენი (ე.ი. მარტვილები, დამმოწმებლები) ქრისტესი ამასოფლის წინაშე, რომელიც ჰეროდეს მიბაძვას ცდილობს; რომ მივბაძავთ ნამდვილი სინანულით  მცხოვრებ დავითს და უბრალოებით ვიძცხოვრებთ, ლოცვით აღსავსე მორჩილებით, მსგავსად ხნიერი იოსებისა; რომ მივბაძავთ ქრისტეს გამოცხადებას ამასოფლის სიბნელეში ქრისტეს ნათლის ჩვენს მიერ განცხადებით; და რომ ვიქნებით ჭეშმარიტი ანარეკლნი ყოვლადწმინდა სამებისა ჩვენი ერთიანობით,  კავშირითა და ზიარი სიყვარულით ეკლესიაში.

მივიღეთ შეუმნელი ნათელი ყრმ ქრისტესი შობის დღეს, და განმზადებულნი ვართ, რომ გავუზიაროთ ეს ნათელი მთელ მსოფლიოს.  მოვიდეთ ყველანი და შესაფერი გულმხურვალებით აღვნიშნოთ, ვდღესასწაულოთ წალიწადის ეს უმშვენიერესი დრო;  არა მხოლოდ ჩვენი თავისათვის, არამდ განსაკუთრებით მრავალთა ცხორებისათვის.

მოსე და ღვთის გამოცხადება

                                                                                        გეორგიოს მანძარიდისი

                                               თესალონიკის უნივერსიტეტის საღვთისმეტყველო სკოლის პროფესორი

   ღვთის გამოცხადება წმინდა წერილში ორი, სხვადასხვა სახითაა წარმოჩენილი, რომლებიც ერთობ განსაკუთრებულია.  საღვთო წერილს ზოგიერთ ადგილას ღვთის ხილვასთან დაკავშირებით ასეთი მოკლე პასუხი აქვს: შეუძლებელია! მაგალითისათვის, "გამოსვლათა" წიგნში ღმერთი ეუბნება მოსეს: ,,ვვერ ძალ-გიც პირისა ჩემისა ხილვად, რამეთუ არა არს კაცი, რთმელმან იხილა პირი ჩემი და ცხონდა,"[1] ხოლო მეფსალმუნე აღნიშნავს, რომ ღმერთმა "დადვა ბნელი საფარველად მისა."[2] ახალ აღთქმაში, იოანეს სახარებაში წერია: ,, ღმერთი არავინ სადა იხილა,"[3] და მოციქული პავლე დასძენს, რომ ღმერთი არის ის, "რომელი არავინ იხილა კაცთაგანმან, არცა ხილვად ჴელ-ეწიფების."[4]

   თუმცა, ამვდროულად, წერილში ვხვდებით კიდევ არაერთ გამოცხადებას ღვთისას.  მაგალითად, იაკობი ამბობს: ,,ვიხილე ღმერთი პირისპირ და ცხოვნდა სული ჩემი (ე.ი - ცოცხალი დავრჩი)"[5]. და კიდევ, მოსე წერს: ,,ეტყოდა უფალი მოსეს პირისპირ, ვითარცა-იგი ვინ ზრახავს თჳსსა მეგობარსა"[6]. და იობიც, მიმართავს რა უფალს, ამბობს: ,,ჰამბავით ყურთა მესმინა შენთჳს პირველ და აწ თუალმან ჩემმან გიხილა შენ"[7]. "ახალ აღთქმაში" ქრისტე "წმინდა გულის"[8] მქონეთ ნეტარს უწოდებს, რადგან ისინი იხილავენ ღმერთს, მათ შეუძლიათ ღმერთის ხილვა.  მოციქული იოანე კი წერს: ,,საყუარელნო, აწ შვილნი ღმრთისანი ვართ და არღარა გამოჩინებულ არს, რაჲ ყოფად ვართ. გარნა ვიცით, რამეთუ უკუეთუ გამოცხადნეს, მსგავსად მისსა ვიყვნეთ, რამეთუ ვიხილოთ იგი, ვითარცა იგი არს"[9].

ამ ადგილთა განმარტებისას წმ. გრიგოლ პალამა აღნიშნავს, რომ ღვთისმეტყველება ღვთის ხილვას შეუძლებლად აღიარებს, მაგრამ, იმავდროულად, შესძლებლადაც თვლის. შეუძლებელად იმიტომ, რომ ღმერთი წარმოუდგენელი და მიუწვდომელია თავისი არსითა და ბუნებით, ხოლო შესაძლებლად აღიარებს იმიტომ, რომ ღმერთი ახლოს მოდის მთელ ქვეყნიერებასთან და თავის თავს მისაწვდომს ხდის საკუთარი ენერგიების მეშვეობით. ამდენად, ეს ორი რამ არა ურთიერთგამომრიცხავი, არამედ ჰარმონიული რეალობაა.

ღვთის მიუწვდომლობა არ გამორიცხავს მის ხილვადობას, შემეცნებადობას.  არც ღვთის ხილვა და შემეცნება არ უარყოფს, ან აკნინებს მისი არსის (ბუნების) მიუწვდომლობას. როგორც შექმნილ არსებას, მოსეს არ შეუძლია შეუქმნელი ღმერთის პირის ხილვა, ამიტომ დადგა იგი ,,კლდის ნაპრალში" და დაფარა ღვთის ხელმა, ჩაიარა რა მისმა დიდებამ, რომლის მხოლოდ "ზურგის" ხილვა შეძლო მოსემ.  მაშინ, როდესაც წინასწარმეტყველმა ელიამ ღვთის თანამყოფობა (თანდასწრება) შეიგრძნო, სახე დაიფარა თავისი მოსასხამით.  ხოლო ქრისტეს ფერისცვალებისას, მოციქულები, რომლებიც მეტად შეშინებულნი იყვნენ, ,,დავარდეს პირსა ზედა თჳსსა."[10]

ღვთის გამოცხადება ადამიანისადმი არ შემოიფარგლება ერთი რომელიმე სახით ან მნიშვნელობითა და აზრით.  როგორც წმინდა მაკარი ეგვიპტელი აღნიშნავს, ღმერთი გამოეცხადა თითოეულ წმინდა მამას ისე, "როგორც მას ენება და ესურვა".  მისი გამოცხადება აბრაამთან, ისააკთან, იაკობთან, ნოესთან, დანიელთან, დავითთან, სოლომონთან, ესაიასთან და სხვა წმინდა წინასწარმეტყველებთან ერთმანეთისაგან განსხვავებული იყო.  მაშინაც კი, როცა ღმერთი ერთსა და იმავე პიროვნებას ეცხადება, ეს არ ხდება ერთი და იმავენაირად.

ადამიანი თანდათანობით შედის ღმერთთან ზიარებაში და ხდება მისი დიდების მხილველი.

საბოლოოდ, ყველა გამოცხადება ძველ აღთქმაში, როგორც ღვთის სიტყვის განკაცებამდელი გამოცხადება, განკუთვნილია არა მხოლოდ იმ პიროვნებებისადმი, რომლებსაც უშუალოდ ეცხადებოდა ღმერთი, არამედ ესაა ღვთაებრივი განგებულება და მისი ხორციელად მოსვლის მომზადების შემადგენელი ნაწილი.

მოსე არც პირველი ყოფილა და არც ერთადერთი ადამიანი, რომელმაც "ძველ აღთქმაში" ღმერთი იხილა.  თვითონ ღმერთი ესაუბრება მოსეს, ამბობს: "მე ვარ უფალი, რომელი ვეჩვენე აბრაჰამს, ისაკს და იაკობს, რომელთა ღმერთი მე ვარ და სახელი ჩემი არა ვაუწყე მათ."[11]  ამდენად, მოსესთან პირველი გამოცხადებისას იგი გამოცხადდა, როგორც აბრაამის, ისააკის და იაკობის ღმერთი. ამ გამოცხადებისას, ცეცხლმოდებულ მაყვლოვანში, მოსე შიშობდა და სურდა ახლოს მისულიყო მასთან.  მაგრამ როგორც კი ღვთის ხმა ესმა მაყვლოვანიდან, პირი მიიქცია, რადგან შეეშინდა.  როცა ღმერთმა განუცხადა მოსეს, რომ იგი მას თავისი ხალხის გასათავისუფლებლად გზავნიდა ეგვიპტეში, მოსემ სთხოვა ღმერთს, თავისი სახელი გამოეცხადებინა, რათა ისრაელიანებს მისი ცნობა შეძლებოდათ.  ღმერთმა უპასუხა: ,,მე ვარ მყოფი...  ესრე არქუ ძეთა ისრაელისათა: "რომელ-იგი არს მყოფი, მან მომავლინა მე თქუენდა."[12]  ამდენად, მოსე ღვთის მხილველი პირველი პიროვნება გახდა, რომელსაც ღმერთმა გამოუცხადა თავისი თავი, როგორც "მყოფი", ე.ი როგორც  ყოფიერება, არსება და როგორც პიროვნება, ჰიპოსტასი. იმავე მოსეს ღმერთი უცხადებს თავის თავს, როცა სჯულს გადასცემს მას, და ასე, მრავალგზის აღთქმული მიწისკენ მოგზაურობისას. მართლაც, მოსეს მთელი მოგზაურობისას ღვთის პიროვნული თანხლება ამაგრებდა.  საბოლოოდ, მოსე წარმოჩნდა, როგორც პიროვნება, რომელსაც უხილავს ღმერთი ახალი აღთქმის პერიოდშიც კი: როცა გამოჩნდა იგი წინასწარმეტყველ ელიასთან ერთად უფლის ფერისცვალებისას. აღინიშნება, რომ მოსე გამოცხადდა როგორც წარმომდგარი მიცვალებულთაგან, ხოლო ელია წარმომდგარი ცოცხალთაგან. ამავე დროს, მოსე წარმოადგენს რჯულს, ხოლო ელია წინასწარმეტყველთა წარმომადგენელია. მოსე მიიცვალა აღთქმულ მიწაზე შეუღწევლად, სადაც იესო ნავეს-ძე წარუძღვა ხალხს.  ანალოგიურად, რჯულმაც  გარკვეულ დრომდე იარსება, ვიდრე არ გაუქმდა, როგორც აჩრდილი ღვთის სასუფევლის გამოვლენამდე, რომელიც იესო ქრისტემ შემოიტანა ამქვეყანად.

ელია არ მომკვდარა, არამედ გადაყვანილ იქნა მარადიულ ჭრშმარიტებაში.  ანალოგიურადვე, წინასწარმეტყველება არ გაუქმებულა, არამედ აღსრულდა, როგორც უცილობელი, უდავო ჭეშმარიტება.  ღვთის გამოცხადება იმ პიროვნებათა ცხოვრებასა და სიცოცხლეში, რომლებიც მას ხედავენ, არ გახლავთ რაღაც ამქვეყნიური, მიწიერი ფენომენი, და კიდევ უფრო ნაკლებად - პირადი მიღწევა.  უფრო მეტიც, ღვთის გამოცხადება ადამიანისადმი ღმერთის მოძრაობის შედეგია.  როგორც გამოცდილებას, რომელსაც შექმნილი და შემოსაზღვრული ადამიანი ურთიერთობაში შეჰყავს შეუქმნელ და ტრანსცენდენტალურ ღმერთთან, როგორც წესი, თან ახლავს მძიმე, რთული განსაცდელები. ეს ჩანს მოსეს შემთხვევაშიც, რომელიც "გამოიცადა ღვთისაგან და მას შემდეგ გამოჩნდა ერთგული და სარწმუნო, მოთმინებით გამძლები მრავალი განსაცდელისა, გახდა რა განმათავისუფლებელი, წინამძღოლი და მეფე ისრაელისა."  რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანია, რომ მოსე ეგვიპტეში 40 წლიანი ყოფნის შემდეგ,  კიდევ 40 წელი გაიხარჯა გადასახლებაში იმისათვის, რომ მომზადებულიყო და ემწყემსა რჩეული ხალხი მომდევნო, კიდევ 40 წლის განმავლობაში.

წმინდა გრიგოლ ნისელის თანახმად, მოსეს ღვთის გამოცხადებები ხელმღვანელობდა, რომ მის განუწყვეტლივ შემეცნებაში მაღალი საფეხურებისთვის მიეღწია.  თავდაპირველად მოსემ ღმერთი "ცეცხლში", ე.ი ნათელში იხილა, შემდეგ "წყვდიადში".  ამდენად, რაც უფრო ახლოს მივიდა ღმერთთან, მით უფრო მიხვდა, რომ ღვთაებრივი ბუნება ყოველგვარი ხილვის, ჭვრეტის მიღმაა. საბოლოოდ, ის მივიდა ხელთუქმნელ კარავთან, რაც ნიშნავს ღვთისადმი მის ამაღლებათა მწვერვალს, ერთგვარ ბოლო წერტილს.

ეს ხელთუქმნელი კარავი, რომლის მიხედვითაც ბრძანა მან ხელითქმნილი კარვის მშენებლობა, არის ქრისტე, "დაეცა რა ჩვენს შორის იგივე კარავი".  ამ გამოცხადებას, უფრო მეტიც, ძალიან ღრმა გავლენა აქვს სულზე, ისევე როგორც სხეულზე. შინაგანი ბრწყინვალება, სიკაშკაშე გამოიხატება ღვთის მხილველი პიროვნების სხეულზე, მის გარეგნულ მხარეზე.  როცა მოსე სინას მთიდან 40 დღის შემდეგ აღთმის ფიქალებით ჩამოდის, ხალხი შეშინებული ეგებება, მოკრძალებით ხვდებიან მას მისი პირსახის გამო, რომელიც ბრწყინავდა ღვთის ხილვისა და მასთან საუბრის გამო.

ძირითადად და არსებითად, მზადება ხორციელდებოდა კაცობრიობის მთელი ისტორის მსვლელობისას გარკვეულ ჟამამდე.  და სწორედ ამიტომაა, რომ მარიამს ვიხსენიებთ "მიზეზად იმ ყველაფრისა, რაც წინ უძღოდა მას".

ღვთის გამოცხადება ადამიანში შიშს წარმოშობს. უფლის სამმა მოწაფემ, რომლებიც ფერისცვალებისას მასთან ერთად იყვნენ, სწორედ ეს დაუძლეველი შიში იგრძნეს, ესმათ რა ღრუბლიდან გამომავალი ხმა: ,,ესე არს ძე ჩემი საყუარელი, რომელი მე სათნო-ვიყავ."[13] ასევე, ჯარისკაცებიც, რომლებიც ქრისტეს შესაპყრობად წარიგზავნენ გეთსამანეს ბაღში, მოისმინეს რა - "მე ვარ" - "გარეუკუნიქცეს და დაეცნეს ქუეყანასა"[14].

წმინდა გრიგოლ პალამა (მას საეკლესიო მსახურებაში "მეორე მოსე" ეწოდება, "რომელიც ღირს იქმნა ათონზე ღვთაებრივი წყვდიადის ხილვისა".) ღვთის გამოცხადებას ჯვრის საიდუმლოს განცდას უკავშირებს. და ეს არ შემოიფარგლება ახალი აღთქმის ეკლესიის წმინდანებით, არამედ ვრცელდება ძველი აღთქმის ყველა მართალზე, ღვთის ყველა მეგობარზე.  "ქრისტეს ჯვარი, - ამბობს ეს წმინდანი, - ყოველთვის იყო ჩვენს წინაპართა შორის, ვიდრე ჯერ კიდევ ცხადად გამოცხადდებოდა, სწორედ ეს საიდუმლო მოქმედებდა მათში."[15] მოსესთვის ეს იყო ჯვარი თავისი ხალხის ეგვიპტიდან გამოყვანისა და იმ მხარეს წაყვანისა, საითაც ღმერთი წარუძღვებოდა.  ასევეა აბრაამის ჯვარიც, დაეტოვებინა თავისი სამშობლო, ოჯახი და საკუთარი სახლი იმისათვის, რომ შედგომოდა გზას ღვთისაკენ. ჯვრის საიდუმლო, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, იყო ერთგვარი აქტი, საქმე ამა თუ იმ ვითარებასა და სიტუაციაში, როგორც მოციქული პავლე შეგვაგონებს თავისი სიტყვით: ,,სოფელი ჩემდამო ჯუარ-ცუმულ არს და მე - სოფლისა"[16]. "სოფელი ჩემდამო ჯუარ-ცუმულ არს" - ჯვრის საიდუმლოს პირველი საფეხურია.  მეორე საფეხური ამ საიდუმლოსი კი "ჩვენი ჯვარცმაა სოფლისადმი".   ამ საფეხურზე შედგომისას ჩვენი ხორციელი გონება კვდება და გამოცხადების ძალით, ღვთის ხილვით ცოდვის რჯული წყვეტს მოქმედებას ჩვენს სხეულში. ვინც ღმერთს ხედავს, გათავისუფლებულია ტყავის სამოსელისაგან, რომელშიც ცოდვა მოქმედებს, როგორც მოსესთან ვნახეთ, რომელმაც მოიშორა თავისი ტყავის ფეხსაცმელი, როცა აალებულ მაყვლოვანს მიეახლა.

ვნებებისგან და ხორციელი გონებისაგან გათავისუფლება ცვლის მათ, ვინც ყველა ადამიანში ღმერთს ხედავს, ვინც გულში იკრავს მთელ ქვეყანას და მზადაა გაიღოს საკუთარი თავი სხვებისთვის.  სწორედ ასე, მოსემ გაიღო საკუთარი თავი დასაღუპად, თუ ღმერთი არ შეუნდობდა ცოდვას იმ ისრაელიანებს, რომლებმაც უდაბნოში ოქროს კერპი გაიკეთეს. მართალმა სიმეონმა ტაძარში აღიარა ჩვილი ქრისტე ყველა ხალხის მაცხოვრად და მშვიდობით მიიღო თავისი გარდაცვალება ამქვეყნიდან. მოციქულ პავლეს სურდა და ლოცულობდა კიდეც, რომ თვითონვე ყოფილიყო შეჩვენებული და ქრისტესაგან მოკვეთილი (რომელიც უზომოდ უყვარდა), რათა თავისი მოძმე-თანამემამულენი ეხსნა უმეცრებისაგან (რომ. 9:1-7).  და მეუდაბნოე ასკეტებიც, როცა ისინი მიიწეოდნენ ღვთის ხილვისა და შემეცნებისაკენ, თავისდაუნებურად ლოცულობდნენ მთელი მსოფლიოსათვის.

ძველი აღთმის გამოცხადებები, ჩვეულებრივ, ეკლესიის მამათა მიერ განიმარტება, როგორც წმინდა სამების მეორე ჰიპოსტასის გამოცხადება, რომელიც ამზადებს გზას და წინადასახავს თავის განკაცებასა და დიდებულ გამოჩენას კაცობრიობის წინაშე.  დიდება ღვთისა, რომელიც წარმოდგენილია როგორც ნათელი, როგორც ღრუბელი, როგორც ცეცხლის სვეტი, როგორც წყვდიადი, როგორც ქარიშხალი, როგორც ფაქიზი და მშვიდი სიო, კვლავ ბრწყინავს  თაბორზე, როგორც მიუწვდომელი სინათლე. იგივე დიდებულება კვლავაც აგრძელებს გამოცხადებას დღევანდელ ცხოვრებაშიც მათდამი, რომლებიც ამის ღირსნი არიან  (იმდენად, რამდენადაც შეუძლიათ მისი მიიღება) - და კიდევ უფრო მეტადაც გამოცხადდება მომავალში. განკაცებამდე და ევქარისტიის წმიდა საიდუმლოს დაფუძნებამდე, შეუქმნელმა ნათელმა გარეგნულად განანათლა ღმერთის მხილველნი, ხოლო აწ დაინერგება და იარსებებს, როგორც ერთგულთა და სარწმუნოთა შინაგანად განმანათლებელი .

თვით ღმერთი გამოვლინდა ძველი აღთქმის თეოფანიებში, გამოცხადებით: "მე ვარ".  ახალი აღთქმის გამოცხადება კი, რომელიც ღვთის სიტყვის განკაცებაშია, ქრისტეს აღთქმით, "მე თქვენ თანა ვარ", ღვთისა და ადამიანის თანაცხოვრებით დასრულდა, რომელიც გარდაგვქმნის ღმერთად ყოველივეში, "ჩვენივე არსის იგივეობის შეუცვლელად".  ამავე აზრით, ქრისტეს მოციქულთა წინაშე აღსრულებული ღვთის გამოცხადებანი, ისევე როგორც ახალი აღთქმის ეკლესიის ყველა წმინდანის წინაშე, გაცილებით სრულყოფილია, ვიდრე ძველი აღთქმის გამოცხადებანი. ღვთის ეს გამოცხადებები არ არის მარტოოდენ მისი პიროვნული, ანუ ჰიპოსტასური გამოვლინება, არამედ - ესაა ღმერთთან ზიარება, რომელიც აღგვამაღლებს ჭეშმარიტი პიროვნულობის, ჰიპოსტასურობის სიმაღლემდე. ესაა ღვთის ჩვენებანი, რომლებშიც რეალურ პიროვნებებად ვიხილვებით და, ამდენად, ვხდებით მისი მსგავსნი და დიდებულების თანამოზიარენი.

ინგლისურიდან თარგმნა აკაკი ჯოხაძემ

_________________
შენიშვნები

[1] გამოსვლა 33:20.
[2] ფსალმუნი 17 (18): 12.
[3] იოანე 1:18 და 1 Jn 4:12.
[4] 1 ტიმ 6:16.
[5] დაბადება 32:30.
[6] გამოსვლა 33:11.
[7] იობ. 42:5.
[8] მთ. 5:8.
[9] I ინ. 3:2.
[10] მთ. 17:6.
[11] გამოსვლა 6:2-3.
[12] გამოსვლა 3:14.
[13] მთ. 17:5.
[14] ინ. 18:6.
[15] წმინდა გრიგოლ პალამა, XI ჰომილია.
[16] გალატელთა. 6:14.